1-) Tarihi Doku
Tarih boyunca Amida, Amid, Kara-Amid, Diyar-Bekr, Diyarbekir ve Diyarbakır adlarını alan ve Güneydoğu Anadolu bölgesinin orta bölümünde, Elcezire denilen, Mezopotamya'nın kuzey kısmında bulunan Diyarbakır Anadolu’nun kadim şehirlerinden biridir. İlk olarak Paleolitik ve Mezolitik devirlerde iskân alanı olarak kullanılmaya başlanan yörenin ilk medeni ahalisi Hurrilerdir. Daha sonra bölge Asur, İskit, Med, Pers, Makedon, Roma ve Bizans devletlerinin hakimiyeti altına girmiştir. 639 yılında İslam ordularının fethettiği Diyarbakır, 750 yılına kadar Emevilerin, 869 yılına kadar Abbasilerin ve daha sonra da Mervanilerin hâkimiyetinde kalmıştır. 1085 yılında Mervani hakimiyetine son veren Büyük Selçukluların idaresine giren Diyarbakır'a, daha sonra sırasıyla Suriye Selçukluları (1093-1097) İnanoğulları (1097-1142), Nisanoğulları (1142-1183) ve Artukoğulları (1183-1232) egemen olmuştur. Artukoğulları döneminde önemli imar faaliyetleri dışında kültürel faaliyetler de geliştirilmiştir. Bu dönemde Diyarbakır surlarının büyük bir kısmı onarım görmüş ve bu onarımlara dair kitabeler surlar üzerine işlenmiştir. Diyarbakır’daki Artukoğulları egemenliği 1232 yılında sona ermiş sonrasında sırasıyla; Eyyübiler (1232-1240), Anadolu Selçukluları (1240-1302), Mardin Artukluları (1302-1394), Timur (1394-1401) ve Akkoyunlular (1401-1507) Diyarbakır’a egemen olmuştur. Yavuz Sultan Selim döneminde 1515 yılında Osmanlı hakimiyetine giren Diyarbakır büyük bir eyaletin merkezi haline getirilmiştir.
2-) Konum, Coğrafi Yapı, Komşu İller, Nüfus
Güneydoğu Anadolu Bölgesinde yer alan Diyarbakır, doğuda Batman ve Muş; güneyde Mardin, batıda Şanlıurfa, Adıyaman ve Malatya; kuzeyde Elâzığ ve Bingöl illeri ile komşudur. Yüzey şekilleri oldukça sade olduğu Diyarbakır, çevresi yüksekliklerle kuşatılmış ortası çukur bir havza durumundadır. Diyarbakır havzası olarak bilinen bu çukuru batı-doğu doğrultulu geniş Dicle Vadisi oluşturmaktadır. Kuzeyden Güneydoğu Toroslar yayı ile kuşatılmış olan Diyarbakır’ın % 37 oranında dağlar, %31 oranında ovalarla kaplıdır. Ovalar tarıma elverişli ve verimlidir. Bu verimli topraklar Güneydoğu Anadolu’nun Nil’i olarak kabul edilen Dicle Nehri ve kolları tarafından sulanmaktadır.
Diyarbakır İzmir’e 1425 km, İstanbul’a 1359 km ve Ankara’ya 906 km mesafede yer almaktadır. TUİK verilerine göre 2019 yılı sonu itibariyle il genel nüfusu 1.756.353 olarak tespit edilmiştir. Büyükşehir olan Diyarbakır’ın, merkez ilçeleri Bağlar, Sur, Yenişehir ve Kayapınar dahil olmak üzere Bismil, Çermik, Çınar, Çüngüş, Dicle, Eğil, Ergani, Hani, Hazro, Kocaköy, Kulp, Lice ve Silvan olmak üzere 17 İlçesi, 1.047 mahallesi bulunmaktadır.
3-) İklim ve Bitki Örtüsü
Sert bir kara ikliminin hüküm sürdüğü Diyarbakır’da yazları çok sıcak geçer fakat kışları Doğu Anadolu Bölgesi kadar soğuk geçmez. Bunun başlıca nedeni Güneydoğu Toroslar yayının kuzeyden gelen soğuk rüzgârları kesmesidir. Kuzeydeki dağların eteklerine doğru gidildikçe yağışlar da artar. Güneydoğu Toroslar yayının kuzeyden gelen soğuk rüzgârları kesmesi ve son yıllarda yapılan barajların (Karakaya, Atatürk, Dicle ve Kral Kızı barajları) oluşturduğu yapay göletler, geniş buharlaşma yüzeyleri oluşturmaktadır; bu nedenle, Diyarbakır Havzası’nın kuru havasının nisbî neminde artış ve ikliminde yumuşama olmuştur.
Diyarbakır'ın bitki örtüsü Güneydoğu Anadolu'nun doğal bitki örtüsü olan bozkırdır. Bozkır bitki örtüsü içinde otsu bitkiler daha fazladır. Bunlar ilkbaharda kısa bir süre içinde yeşerip çiçeklenir, ama yağışların kesilmesiyle yaz başında kururlar. Çevredeki dağlar, yer yer meşe ormanlarıyla kaplıdır. Diyarbakır topraklarının % 33’ü orman ve fundalıklarla, % 40’ı ekili arâzi ve % 22’si çayır ve mer’alarla kaplıdır. İlkbaharda her yer yemyeşildir. Yaz aylarında ise dere kenarları dışında her yer bozkırdır.
4-) Ekonomi
Diyarbakır ekonomisinin temeli tarım, hayvancılık ve sanayiye dayanmaktadır. Diyarbakır’daki geniş tarım arazileri yöre halkının önemli geçim kaynaklarının başında gelmektedir. Brüt gelirin % 40’ı tarımdan ve % 10’u sanayiden temin edilir. Burada yetişen başlıca tarım ürünleri buğday, arpa, kırmızı mercimek, nohut ve pamuktur. Son yıllarda sebzecilik çok gelişmiştir. Başta karpuz olmak üzere kavun, hıyar, domates, patlıcan, biber, fasulye, kabak ve taze soğan yetişir. Diyarbakır karpuzu ve kavunu iri olduğu gibi, çok lezzetlidir. Türkiye’de yetişen karpuzun % 10’a yakını ve kavunun % 5’i Diyarbakır’da yetişir. Lice ve Kulp ilçeleri Türkiye’nin ipek kozası üretiminde öncü bölgelerinden olup, toplam ülke üretiminin ⅓’ü buralardan sağlanmaktadır. Bunların yanı sıra, Türkiye’nin en zengin petrol yatakları da Bismil ilçesinin sınırlarında yer almaktadır. Hazro ilçesinde de linyit çıkarılır. Ergani’de bakır madeni vardır. Son yıllarda en büyük gelişim inşaat sektöründe görülmektedir.
ULAŞIM
1-) Karayolu
Geniş bir kara yolu bağlantısı bulunan Diyarbakır kara yollarının kavşak noktasındadır. Ankara-Kayseri-Malatya-Elazığ-Diyarbakır Karayolu ve diğer yan yollarla birçok ile ulaşım sağlanmaktadır. Bu nedenle neredeyse Türkiye’nin her tarafından şehre doğrudan otobüs seferleri düzenlenmektedir. Şehir merkezine 4 km mesafedeki Otogara özel araç veya minibüs ve belediye otobüsleriyle ulaşım sağlayabilirsiniz.
Diyarbakır Otogarı: Talaytepe Mahallesi, 21000 Kayapınar/Diyarbakır
Tel: 0 (412) 222 15 50
2-) Demiryolu
Diyarbakır demir yolu ağı bakımından gelişmiş bir şehirdir. Diyarbakır Tren İstasyonu’nda Adana-Elazığ arasında her gün işleyen Fırat Ekspresi ve Ankara-Kurtalan-Ankara arasında haftanın 5 günü işleyen Güney Kurtalan Ekspresi durmaktadır. Bunun haricinde Diyarbakır-Batman arasında bölgesel tren seferleri yapılmaktadır. Şehir merkezine 2 km mesafedeki Otogara özel araç veya minibüs ve belediye otobüsleriyle ulaşım sağlayabilirsiniz.
Diyarbakır Tren Garı: Şehitlik Mah. 21010 Yenişehir/Diyarbakır
Tel: 0 412 226 63 92
3-) Havayolu
Diyarbakır’da 1998 yılında hizmete açılan Diyarbakır Havaalanı bulunmaktadır. Diyarbakır’a düzenli olarak Ankara, İzmir ve İstanbul’dan; haftanın belirli günlerindeyse Bursa, Antalya ve Adana'dan uçuşlar bulunmaktadır. Diyarbakır Havaalanı, şehir merkezine 6 km uzaklıkta olup havaalanından kent merkezine HAVAŞ servisleri ve belediye otobüsleri ile ulaşım sağlanabilir.
Diyarbakır Havalimanı: Ağaçgeçit Mah. Kamışlı Blv, 21090 Bağlar/Diyarbakır
Tel: 0 412 233 27 19
Şehrin Meşhur Yönleri
9000 yıllık köklü geçmişi ile Mezopotamya ve Anadolu medeniyetlerinin geçiş bölgesinde yer alan Diyarbakır tarihi ve doğal güzellikleri kadar yemek kültürü ile de marka olmuştur. Diyarbakır Surları, Hevsel Bahçeleri ve Dicle Köprüsü gibi tarihi yerleriyle meşhur olmanın yanı sıra ciğer kebap ve burma kadayıfı gibi lezzetleri ile de marka haline gelmiş olan bir şehirdir.
Yöresel Ürünler ve Yapılabilecek Alışverişler
Diyarbakır'ı gezip gördükten sonra dönüşte kendinize, ailenize ve sevdiklerinize hediye almak isterseniz sizi memnun edecek miktarda yöresel ürün bulacaksınız. Geleneksel el sanatları içerisinde kuyumculuk, ipekçilik ve bakırcılık önde geldiğinden özellikle hasır bilezik, kişmiş gerdanlık ve gümüş işlemeli nalın alınabilecek yöresel hediyeliklerin başında gelmektedir.
Ayrıca Köylerden el dokuması halı ve kilim üretimi yapıldığından buralardan kaliteli hali ve kilim; Gazi Caddesi’ndeki Peynirciler Pazarı’ndan Şehrin meşhur örgü peyniri alınabilir. Diyarbakırlıların Sipahi Pazarı olarak adlandırdığı Bakırcılar Çarşısı’ndan bakırdan yapılan el emeği ürünleri görebilirsiniz.
Bunun yanında Diyarbakır’ın meşhur kadayıfçılarından burma kadayıf alıp sevdiklerinize götürebilirsiniz.
Güneydoğu Anadolu Bölgesinde yer alan Diyarbakır; Kalesi, surları, şehri simgeleyen çeşitli anıtsal yapıları, geleneksel konut dokusu ve buraya egemen olmuş büyük uygarlıkların bıraktıkları değerleri günümüzde yansıtan kültürel kimliğiyle; yalnız Türkiye’nin değil, tüm dünyanın da en önemli kentlerinden biri sayılır. Birçok uygarlığın hâkimiyetinde kalan Diyarbakır'da en fazla tarihi eser yapan ve iz bırakanlar Romalılar, Bizanslılar, Abbasiler, Mervaniler, Selçuklular, Artuklular ve Osmanlılar olmuştur. Diyarbakır sadece Roma-Bizans değil aynı zamanda Müslüman, Pers, Arap, Kürt ve Türk kültürlerinin zengin tarihi ve kültürel değerlerini taşıyan ortak bir kültür mirası olarak günümüze kadar gelmiştir. İşte Diyarbakır’a gitmenizi gerektiren tarihi ve doğal güzellikler.
1-) Diyarbakır Kalesi ve Surları
Diyarbakır’ın simgesi haline gelen Diyarbakır Surları ve Kalesi, Diyarbakır gezilerinin ilk durağıdır. Çin Seddi'nden sonra dünyanın en uzun surları olan Diyarbakır Surlarının kesin yapılış tarihleri bilinmemekle birlikte bazı kaynaklar surların MÖ 3 bin yılında, Huriler tarafından yapıldığını belirtmektedir. 5 bin yıllık bu uzun tarihe sahip olan Surlar 12 metre yükseklikte ve 5700 metre uzunluğundadır. Bölgede hüküm süren medeniyetlerin, kültürlerin ve dönemin ihtiyaçları doğrultusunda şekillenerek özgünlüğünü ve 5 bin yıllık tarihsel varlığını sürdüren Diyarbakır Kalesi, Surları ve Burçları hala orijinal ve özgün kültür varlıkları olarak yaşamakta ve dünya tarihi için önemli bir evrensel miras özelliğini korumaktadır. Diyarbakır Merkezde Sur ilçesinde bulunan bu tarihi kale ve surlara özel araç veya toplu taşıma araçlarıyla ulaşım sağlayabilirsiniz.
2-) Hevsel Bahçeleri
Diyarbakır’ın meşhur Hevsel Bahçeleri, Dicle Nehri kıyısında, Diyarbakır Kalesi ile nehir vadisi arasında yer alan yaklaşık yedi yüz hektarlık verimli bir arazidir. 2015 yılında Dünya Miras Listesine giren Hevsel Bahçeleri, 30’dan fazla uygarlığın izlerini taşıyan bir bölgede 8 bin yıl gibi çok uzun süredir var olmaları nedeniyle bu bahçeler tarımsal değerinin dışında, kültürel ve tarihi olarak da özgün bir yere sahiptir. Bahçe kültürünün çok önemli olduğu bir coğrafyada yer alan Hevsel Bahçeleri, tarihi boyunca halkın kullanımına açık sivil bir bahçe olarak özgün bir değer ortaya koymaktadır. Diyarbakır Kalesi ve Hevsel Bahçeleri’nin yaşamsal işbirliği ve Hevsel Bahçeleri’nin oluşturduğu peyzaj, kentin binlerce yıldır kesintisiz yaşam sürmesinde en önemli etkendir. Çok farklı türlerin ihtiyaçlarına cevap verebilecek alanlara (habitat) sahip Hevsel bahçeleri, aynı zamanda Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin en büyük kuş cennetidir. 180'den fazla kuş türünün yanı sıra susamuru, tilki, sansar, sincap ve kirpi gibi birçok memelinin barınağıdır. Diyarbakır Merkezde Sur ilçesinde bulunan bu tarihi kale ve surlara özel araç veya toplu taşıma araçlarıyla ulaşım sağlayabilirsiniz.
3-) Ulu Cami
Anadolu’nun en eski camilerinden biri olan Diyarbakır Ulu Cami, Müslümanlar tarafından 5. Harem-i Şerif (Mukaddes Mabed) olarak bilinir. Yapım tarihi kesin olarak bilinmeyen Cami, MS 639 yılında Müslümanlar tarafından Diyarbakır fethi sonrası kentin en büyük kilisesi olan Mar Toma Kilisesinden dönüştürülmüştür. 1091 yılında esaslı bir onarım geçirmiş olan Cami, plan itibariyle Şam Emeviye Cami’nin Anadolu’ya yansıması olarak yorumlanır. Camiye Diyarbakır’da hüküm sürmüş bütün devletler büyük önem vermiş ve onarmışlardır. Diyarbakır Merkezde Sur ilçesinde bulunan bu tarihi Camiye özel araç veya toplu taşıma araçlarıyla ulaşım sağlayabilirsiniz.
4-) Mesudiye Medresesi
1198 yılında Artuklu Emiri Ebu Muzaffer Sökmen zamanında inşasına başlanan Mesudiye Medresesi, şehirde yapılmış olan en büyük medresedir. Ulu Caminin hemen bitişiğinde yer alan Medrese, motifleri ve kitabeleriyle çok değerli bir sanat eseridir. İçinde öğrenim yapılan Anadolu’daki ilk üniversite konumunda olan Medresenin avlusundaki mihrabın iki yanına yerleştirilmiş döner taş sütunlar binada meydana gelecek çökmeyi tespit için konulmuştur. Bina kesme taştan iki katlı olarak yapılmıştır. Diyarbakır Merkezde Sur ilçesinde bulunan bu tarihi Medreseye özel araç veya toplu taşıma araçlarıyla ulaşım sağlayabilirsiniz.
5-) Dicle Köprüsü (On Gözlü Köprü)
Kentin güneyinde Dicle Nehri üzerinde yer alan Dicle Köprüsü, iki satırlık çiçekli kûfî kitabesinden Mervânoğulları’ndan Nizâmüddevle Nasr zamanında Kadı Ebü’l-Hasan Abdülvâhid tarafından 1064 - 1065 yıllarında Ubeyd adlı bir mimara yaptırıldığı belirtilmektedir. Ancak bunun onarım kitabesi olduğu ve eserin çok daha eski bir tarihte yapıldığı kabul edilmektedir. On Gözlü Köprü de denilen Dicle Köprüsü, on kesik kemer üzerinde inşa edilen bloklarla Dicle’nin iki yakasını birleştirir. 180 m uzunluğunda ve 7-8 m genişliğinde olan Köprünün, yaklaşık aynı seviyedeki farklı boyutlarda sivri kemerlerin en genişi ortadakidir. Konum bakımından Dicle üzerinde geçişin en kolay ve rahat olduğu bir noktada inşa edilmiş olan Köprü, tamamen sert bazalt taşından inşa edilmiştir. Bazı araştırmacılar yapının temellerinin altında İslam öncesi döneme ait bir başka köprüden kaldığı düşünülen ayakların olduğunu ileri sürmüştür. Diyarbakır Merkezde Sur ilçesinde bulunan bu tarihi Köprüye özel araç veya toplu taşıma araçlarıyla ulaşım sağlayabilirsiniz.
6-) Malabadi Köprüsü
Dünyanın günümüze ulaşan en büyük kemer açıklığına sahip taş kemer köprüsü olan Malabadi Köprüsü, 12'nci yüzyıl Selçuklu Dönemi anıtsal mühendislik-mimarlık başyapıtlarındandır. Malabadi Köprüsü, 1147 tarihinde, Artukoğullarından Timurtaş b. İlgazi b. Artuk tarafından yaptırılmıştır. Malabadi Köprüsünün 40.86 metre açıklığındaki kemerinin her iki yanından kervan ve yolcular için iki barınak oda da bulunmaktadır. Malabadi Köprüsü üzerinde bulunan insan, güneş ve aslan figürlü kabartmaları ve bünyesinde bulunan barınağı, helası ile özgün ve az sayıdaki köprü örneklerimizdendir. Silvan ilçesinin Çatakköprü Bucağı sınırları içerisinde bulunan Köprüye özel araç veya turlarla ulaşım sağlayabilirsiniz.
7-) Hasan Paşa Hanı
Osmanlı Dönemi Valilerinden Vezirzade Hasan Paşa tarafından 1573 yılında yaptırılmış olan Hasan Paşa Hanı, avlulu ve iki katlı olup avlunun ortasında sütunlu ve üstü kubbeli bir şadırvan bulunmaktadır. Evliya Çelebi’nin sağlam bir yapı olarak tarif ettiği Han, Deliller Han'ından sonra Diyarbakır'ın en büyük ikinci hanı olma unvanına sahiptir. Antikacılar, restoranlar ve kitapçıların hizmet verdiği han, otantik bir gezi ve hoş vakit geçirmek isteyenlerin uğrak yeridir. Diyarbakır Merkezde Sur ilçesinde bulunan bu tarihi Hana özel araç veya toplu taşıma araçlarıyla ulaşım sağlayabilirsiniz.
8-) Meryem Ana Kilisesi
Diyarbakır’ın en güzel Süryani Kadim Yakubi Mezhebi kilisesi olan Meryem Ana Kilisesi, 3'üncü yüzyıldan kalma bir kilise olup Diyarbakır'ın en eski yapılarından birisidir. Bizans Devri'nden kalma mihrabı ve Roma biçimi kapısı ile dikkat çenen Kilisede bazı azizlerin türbesi de bulunmaktadır. Ortodoks Süryaniler için aktif olarak ibadet edilebilen kilise, 2005 yılında Ortodoks Süryanilerin girişimleriyle imara alınmış ve çeşitli restorasyon çalışmalarından sonda bugünkü haline getirilmiştir. Diyarbakır Merkezde Sur ilçesinde bulunan bu tarihi Kiliseye özel araç veya toplu taşıma araçlarıyla ulaşım sağlayabilirsiniz.
9-) Gazi Köşkü
Asıl adı Samanoğlu Köşkü olan Gazi Köşkü, 15. yüzyıldan kalma Akkoyunlu Devleti eseridir. Mardin kapısının dışında Dicle Köprüsü’nün batı yamacında bulunan Gazi Köşk, I. Dünya Savaşı sırasında Atatürk’ün Diyarbakır’da Kolordu Komutanı iken karargâh olarak kullanılmıştır. 1937 yılında Diyarbakır Belediyesi tarafından satın alınarak Atatürk’e armağan edilmiştir. Piknik alanlarının yanı sıra huzur veren yapısıyla dikkat çeken köşk, Diyarbakır’da görülmesi gereken önemli yapılardan biridir. Diyarbakır Merkezde Yenişehir ilçesinde Köşkler Mahallesi Eski Mardin Yolu üzerinde bulunan bu tarihi Köşke özel araç veya toplu taşıma araçlarıyla ulaşım sağlayabilirsiniz.
10-) Diyarbakır Arkeoloji Müzesi
Diyarbakır gezilerinin vazgeçilmez uğrak noktalarından bir olan Diyarbakır Arkeoloji Müzesi, Diyarbakır ve çevresinden sağlanan çoğunluğu Hitit, Asur, Roma, Bizans, Artuklu, Akkoyunlu ve Osmanlılara ait eserlerin yanı sıra bölgede bulunan Neolitik çağa ait eserler sergilendiği önemli bir müzedir. Müzede başlıcaları Neolitik çağ, Hurri-Mitanni, Asur, Grek, Roma, Part, Sâsânî, Bizans, Emevî, Abbâsî, İnaloğlu, Nisanoğlu, Artuklu, Akkoyunlu, Karakoyunlu ve Osmanlı olmak üzere yirmi altı uygarlığa ait 11.000’i aşkın eser sergilenmektedir. Diyarbakır Merkezde Yenişehir ilçesinde Cevat Paşa Mahallesinde bulunan Müzeye özel araç veya toplu taşıma araçlarıyla ulaşım sağlayabilirsiniz.
11-) Diğer Yerler
Diyarbakır’ın yukarıda belirtilen tarihi ve doğal güzelliklerinin yanı sıra 1500 yılında Akkoyunlu Kasım Bey tarafından yaptırılan Dört Ayaklı Minareyi; Nisanoğlu Ebul Kasım tarafından 1155-1160 yılları arasında, Hz. Ömer döneminde Diyarbakır’ın fethinin başladığı yere yaptırılmış olan Hazreti Süleyman Camiini ve Caminin bitişiğinde Osmanlılar Dönemi'nde yapılan Halid Bin Velid’in Diyarbakır fethinde şehit düşen oğluna ait Hz. Süleyman Türbesini; İçkale’nin kuzeydoğu köşesinde yer alan ve günümüzde sanat galerisi olarak kullanılan Saint George Kilisesini; Diyarbakır’ın en büyük hanı olan ve 1527 yılında Hüsrev Paşa tarafından yaptırılmış olan Deliller Hanını; 1564-1572 yılında Diyarbakır’ın 13. Osmanlı Valisi Behram Paşa tarafından yaptırılmış olan Behram Paşa Camisini; 1515-1518 yılları arasında inşa edilmiş olan Surp Giragos Ermeni Kilisesini; Ziya Gökalp’ın 1876 yılında doğduğu ev olan ve Ziya Gökalp’e ait eşyalar ve belgeleri sergilendiği Ziya Gökalp Müzesini; Şair Cahit Sıtkı Tarancı’nın doğduğu ve çocukluk yıllarını geçirdiği ev olan Cahit Sıtkı Tarancı Müzesini; Çeşitli deri ve adele ağrıları ile felç ve romatizmal hastalıklara çok iyi gelen Çermik Kaplıcalarını; içindeki kabartma ve çivi yazıtları ile Türkiye ve hatta bütün Orta Doğu’da tarih ve doğal güzellikler bakımından benzeri olmayan Birkleyn Mağaralarını; 16. yüzyılda Melik Ahmet Paşa tarafından ve mihrabı tamamen çiniden yaptırılmış olan Melik Ahmet Paşa Camiini de gezilecek yerler listesine koymayı unutmayınız.
Ne Zaman Gidilir? Neler Yapılır?
Diyarbakır’a hâkim olan iklim koşulları ve gezilecek yerlerin niteliği dikkate alındığında Diyarbakır için en ideal gezi dönemi ilkbahar aylarıdır.
1-) Şehrin Yemek Lezzetleri
Türkiye'nin mutfağı en zengin şehirlerinden biri olan Diyarbakır damak çatlatan yemekleri ile ziyaretçilerini büyüleyen bir şehirdir. Özellikle et yemeklerinin geniş bir yer tuttuğu Diyarbakır mutfağı, bu topraklarda yaşamış Arap, Ermeni, Kürt, Zaza, Yahudi, Süryani ve Türk kültürünün bir harmanı niteliğindedir. Bu nedenle yolunuz Diyarbakır’a düştüğünde Diyarbakır’ın en lezzetli yemeklerinden olan ve kuzu ciğerinden yapılan Diyarbakır Ciğer Kebabını ;
Diyarbakır'ın en bilinen lezzetlerinden biri olan Meftuneyi; küçük bulgur toplarından oluşan ve bol yoğurtla servis edilen Pıçıkı (hıllorik); yağsız kıyma, soğan, köftelik bulgur, pul biber, tereyağı, salça, su ve nar ekşisi ile yapılan Nardanaşı; Diyarbakır’ın yöresel yemekleri listesinde olmazsa olmaz bir lezzet olan Cartlak Kebabını; Koyun kaburgasının yenibahar, bol karabiber ve salçalı iç pilavla doldurulması ile yapılan Kaburga Dolmasını ;
kara mercimekle hazırlanan Serbizer Çorbasını; yemesi en lezzetli pilavlardan bir tanesi olan Duvaklı Pilavı;
ikiye ayrılıp içi etle doldurulan ve biber dolması gibi hazırlanan Elma Düzmesini; yassı ya da pelik şeklinde hazırlanan Mahlepli Diyarbakır Çöreğini; mumbar dolmasının Diyarbakır hali olan Kibe Mumbarı; Diyarbakır’da soğan ve kuyruk yağıyla hazırlanarak servis edilen Diyarbakır Lahmacununu; içi cevizli üstü fıstıklı olarak hazırlanan ve Diyarbakır’ın en meşhur tatlısı olan Burma Kadayıfını
denemeyi yanında da Diyarbakır mutfağının en lezzetli içeceklerinden bir tanesi olan Sumak Suyunu içmeyi ihmal etmeyiniz.
Tarihi ve doğal güzellikleri ile gezginlerin önemli duraklarından olan Diyarbakır’a gelen ziyaretçilerin konaklayabileceği çok çeşitli konaklama imkanları bulunmaktadır. Gelişmiş şehir merkezi ve kültürel öneme sahip yapılarıyla her yıl çok sayıda turiste ev sahipliği yapan Diyarbakır’da konaklamak için her bütçeye uygun kaliteli otel ve pansiyonlar bulunmaktadır. Özel sektöre ait konaklama yerlerinin haricinde Diyarbakır ve ilçelerinde öğretmenevi ve polis evi gibi kamu kurumlarına ait konaklama yerleri de bulunmaktadır. Aşağıda kalınabilecek yerlerin listesi verilmiştir.
Diyarbakır Büyükşehir Öğretmenevi: Elazığ Caddesi. No: 7. Yenişehir – Diyarbakır
Telefon: (412) 223 91 91
Diyarbakır Polisevi: Ninovapark AVM Arkası. Selahattin Eyyubi Mahallesi. Bayındırlık Caddesi. No:10. Bağlar/Diyarbakır
Telefon: (412) 237 41 60 -237 41 61
Diyarbakır DSİ-Devlet Su İşleri Misafirhanesi: Seyrantepe Sanayi Mahallesi. Elazığ Bulvarı. No: 147. Yenişehir/Diyarbakır
Telefon: (412) 237 49 62
Diyarbakır Karayolları 9. Bölge Müdürlüğü Misafirhanesi: Büyükalp Caddesi. Yenişehir/Diyarbakır
Telefon: (412) 228 80 50 (10 hat)
Gap Uluslararası Tarımsal Araştırma Ve Eğitim Merkezi Konukevi: Silvan yolu üzeri. 9.Km. Diyarbakır
Telefon: (412) 326 13 23 – 326 13 40 Dahili:379
Dicle Üniversitesi Konukevi -1-2: Dicle Üniversitesi Yerleşkesi. Diyarbakır
Telefon 1: (412) 248 83 28 Dahili: 2681 Telefon 2: (412) 248 83 28 Dahili: 3779
1-) Festival ve Etkinlikler
Diyarbakır zengin tarihi ve doğal güzelliklerini tanıtmayı ve korumayı amaçlayan yöresel ve ulusal düzeyde birçok etkinlik ve festivale de sahipliği yapmaktadır. Yapılan bu festival ve etkinliklerden katılmanızı önerdiklerimiz şunlardır:
Kültür ve Karpuz Festivali
Diyarbakır karpuzunun tanıtılması ve üreticisinin desteklenmesi amacıyla Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi ve Gıda Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü tarafından her yıl Eylül ayında düzenlenen festival kente oldukça gelir sağlamaktadır. Kentin sembolü olan ve Sürme, Pembe ile Ferik isimleriyle bilinen Diyarbakır Karpuzu, iriliğiyle ve lezzetiyle meşhurdur. Diyarbakır’ın kültür, turizm ve tarım açısından tanıtımına katkı sağlayan festivalde karpuz ses yarışması, karpuza en çok yakışan çocuk yarışması, karpuz yeme yarışması, kültür ve karpuz festivali koşusu gibi etkinlikler yapılmaktadır.
Stem Festivali
Her yıl nisan ayında STEM & Makers Fest/Expo, 14 Nisan 2019 tarihinde Diyarbakır Kent Meydanında Hacettepe STEM & Maker Lab, Milli Eğitim Bakanlığı ve Nesibe Aydın Okulları işbirliği ile Bilim, Teknoloji, Mühendislik ve Matematik (STEM) Festivali düzenlenmektedir. 2015 yılından bu yana düzenli olarak yapılan festival kapsamında bilim ve teknolojinin eğlence ve merak ile bütünleştirildiği bilim gösterileri ve atölye çalışmalarının yanı sıra alanında hizmet veren kurumsal firmaların tanıtım stantları kurulmaktadır.
Diyarbakır Kısa Film Festivali
Diyarbakır Kültür Sanat ve Sinema Derneği tarafından hem şehri tanıtmak hem de kısa filmcileri ve sektör profesyonellerini Diyarbakır´da bir araya getirerek Diyarbakır halkıyla kısa filmleri buluşturmak ve sanatsal bir etkinlik ile bu boşluğu doldurmak amacıyla organize edilen Diyarbakır Kısa Film Festivali her yıl Haziran ayında düzenlenmektedir. Festival kapsamında konuklar için Diyarbakır gezisi ve 14 dalda ödüllü kısa film yarışmaları ve sinemanın emektarlarına ödül törenleri düzenlenmektedir.
Diyarbakır Kitap Fuarı
TÜYAP Tüm Fuarcılık Yapım A.Ş. tarafından Türkiye Yayıncılar Birliği işbirliği yanı sıra Diyarbakır Valiliği, Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi, Diyarbakır Ticaret ve Sanayi Odası, Diyarbakır Ticaret Borsası, Diyarbakır Esnaf ve Sanatkarlar Odaları Birliği, Karacadağ Kalkınma Ajansı ve Diyarbakır İl Milli Eğitim Müdürlüğü’nün desteği ile her yıl Eylül ayında Diyarbakır Kitap Fuarı düzenlenmektedir.
Orhan Asena Yerli Oyunlar Tiyatro Festivali
Devlet Tiyatroları Genel Müdürlüğü tarafından düzenlenen 'Orhan Asena Yerli Oyunlar Tiyatro Festivali' 2003 yılından beri Diyarbakır’daki tiyatro severlerle buluşmaktadır. Eylül ayında düzenlenen Festival kapsamında tiyatro oyunları ve söyleşiler düzenlenmektedir.
2-) Sosyal ve Kültürel Alanlar
Diyarbakır’da tüm ihtiyaçlarınızı karşılayabileceğiniz alışveriş merkezlerinin yanı sıra yöresel ürünleri satın alabileceğiniz yöresel çarşı ve dükkanlar bulunmaktadır. Bu noktada Forum Diyarbakır, Ninova Park ve Ceylan Park isimli alışveriş merkezlerinde keyifli alışverişler yapabilir ve hoşça vakit geçirebilirsiniz. Bunun yanında tarihi dokusuyla antikacılar, restoranlar ve kitapçıların hizmet verdiği Hasan Paşa Hanında, Yanık Çarşıda (Çarşiya Şewiti), Bakırcılar Çarşısı’nda ve Tarihi Kuyumcular Çarşısında otantik bir gezi ve yöresel bir alışveriş yapabilirsiniz.
Tarihi ve doğal güzellikleriyle adından söz ettiren Diyarbakır’da sosyal ve kültürel yaşam da hareketlidir. Diyarbakır Sezai Karakoç Kültür ve Kongre Merkezi ve Cahit Sıtkı Tarancı Kültür Sanat Merkezi başta olmak üzere şehirdeki kültürel mekanlarda yıl boyu birçok etkinliğe ev sahipliği yapılmaktadır. Ayrıca Diyarbakır Devlet Tiyatrosu ve Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi Şehir Tiyatrosu yıl boyunca önemli tiyatro gösterilerine imza atmaktadır. Kültür ve Tiyatro merkezilerine şehir içi toplu taşıma araçları ile rahatlıkla ulaşılabilir.
Diyarbakır Devlet Tiyatrosu: İnanoğlu Cad. Cahit Sıtkı Tarancı Kültür Sanat Merkezi Yenişehir / Diyarbakır
Tel: 0 (412) 224 00 97
Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi Şehir Tiyatrosu: İstasyon Caddesi, Kültür ve Kongre Merkezi Diyarbakır
Tel: 0 (412) 228 33 24
3-) Üniversite
Diyarbakır’da 1973 yılında kurulmuş olan Dicle Üniversitesi bulunmaktadır. Üniversite mevcut halde 15 Fakülte, teknik donanımlara sahip 12 Meslek Yüksekokulu, 4 Yüksekokul, 1 Konservatuar, 4 Enstitü, 30 Uygulama ve Araştırma Merkezi, Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Onkoloji Hastanesi, Çocuk Hastanesi, Yanık Merkezi, Ortadoğu’nun en büyük Kalp Hastanesi, tüm Türkiye’ye örnek olan ve ilk kez hastane binasından bağımsız inşa edilen Acil Travmatoloji Kompleksi ile yükseköğretim hizmeti vermektedir. Üniversitelerin kampüslerine ulaşım belediye araçları ve dolmuşlarla sağlanmaktadır.
Dicle Üniversitesi: Dicle Üniversitesi Rektörlüğü, 21280- Sur/Diyarbakır
Tel: +90 412 241 10 10
Web: https://www.dicle.edu.tr/tr
Kredi Yurtlar Kurumunun bünyesinde üniversite öğrencilerine merkez ilçelerde hizmet toplam 3 yurt bulunmaktadır. Devlet yurtları haricinde şehir merkezinde öğrencilere hizmet veren bir çok özel yurt ve apart şeklinde öğrenci evleri de bulunmaktadır.
Diyarbakır-Selahattin Eyyubi Kız Öğrenci Yurdu: Kıtıbıl Mah. Hayati Avşar Cad.No:4/A Sur/Diyarbakır
Telefon: 0(412) 248-84-96, 0(412) 248-86-31
Halid Bin Velid Öğrenci Yurdu: Bağcılar Mah.1214. Sok No:8 Bağlar/Diyarbakır
Telefon: 0 412 502 2063
Süleyman Bin Halid Öğrenci Yurdu: Bağcılar Mahallesi Urfa Yolu Üzeri 1205 SK. NO: 2/B Bağlar - Diyarbakır
Telefon: 0(412) 502-97-15, 0(412) 502-97-18
4-) Kütüphane
Diyarbakır ve ilçelerinde Kültür ve Turizm Müdürlüğü'ne bağlı olarak faaliyetlerini sürdüren halk kütüphanelerinin yanı sıra Dicle Üniversitesi Merkez Kütüphanesi bulunmaktadır.
Diyarbakır İl Halk Kütüphanesi: Mahabad Bulvarı Mezopotamya Mahallesi No:43 Kayapınar/Diyarbakır
Tel: 0 (412) 223-2907
Ahmet Arif Edebiyat Müze Kütüphanesi: Camii Kebir Mah. Ziya Gökalp Sok. no:1 Sur/ Diyarbakır
Tel: 0 (412) 224-8022
Esma Ocak Çocuk Kütüphanesi: İnaloğlu Caddesi, Cahit Sıtkı Tarancı Kültür Sanat Merkezi Yenişehir/Diyarbakır
Tel: 0 (412) 223-2214
Dicle Üniversitesi Merkez Kütüphanesi: Dicle Üniversitesi Kütüphane ve Dokümantasyon Daire Başkanlığı (Merkez Kütüphanesi) Kampüs -Diyarbakır
Tel: 0 (412) 241 10 00 /8350
Diyarbakır Valiliği
Yenişehir Mahallesi Lise Caddesi / Diyarbakır
0412 280 20 00
Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi
Yenişehir Mahallesi Yenişehir/Diyarbakır
0412 229 48 80 - (81,82,83,84...,97)
https://www.diyarbakir.bel.tr/
Diyarbakır İl Emniyet Müdürlüğü
0412 241 50 00 - 0505 318 21 00
Diyarbakır İl Jandarma Komutanlığı
Aziziye Mah. 677 Sokak No.3 Yenişehir/Diyarbakır
0412 262 51 37-38-39
https://diyarbakir.jandarma.gov.tr/
Diyarbakır İl Milli Eğitim Müdürlüğü
Şehitlik Mahallesi Mehmet Akif Ersoy Bulvarı / Eski Eğitim Fakültesi / Yenişehir / Diyarbakır
0412 322 2100 / 0412 322 2200
https://diyarbakir.meb.gov.tr/
Diyarbakır İl Sağlık Müdürlüğü
Hunat Mah. N.N. Yazgan Caddesi Melikgazi / Diyarbakır
0352 222 6996
https://diyarbakirism.saglik.gov.tr/
Diyarbakır Gazi Yaşargil Eğitim ve Araştırma Hastanesi
Elazığ Yolu 10. Km Üçkuyular Mevkii 21070 Kayapınar/Diyarbakır
0412 258 00 60
https://diyarbakireah.saglik.gov.tr/
Selahattin Eyyubi Devlet Hastanesi
Yenişehir Mahallesi Dr. Şeref İnal Öz Cad. 21100 Yenişehir / Diyarbakır
0412 2285430