1-) Tarihi Doku
Doğu Anadolu'nun en büyük kenti olan Erzurum'un M.Ö. 4900 yıllarında kurulduğu tahmin edilmektedir. Tarih boyunca pek çok medeniyeti barındırmış olan Erzurum’da ilk önce Hurriler, Asurlar, Kimmerler, İskitler (Sakalar) hâkimiyet kurmuşlardır. Medler tarafından kuşatılamayan bölge Persler tarafından M.Ö. 6. yüzyılda istilâ edilmiştir. M.Ö. 4. yüzyılda İran'ı mağlup eden Makedonya Kralı İskender bölgede hüküm sürmüştür. Daha sonra bölge sırasıyla Romalılar, Bizanslılar, Sasaniler, Emeviler, Selçuklular, Moğallar, İlhanlılar, Safeviler ve Osmanlıların hâkimiyeti altına girmiştir. Anadolu’da ilk Türk Beylerbeyliği olan Saltukoğulları Beyliği Erzurum’da kurulmuştur. Tarih boyunca hep önemli bir konumda olan Erzurum, Milli Mücadele döneminde de önemli bir rol oynamıştır. Modern Türk Devleti`nin temellerinin atıldığı Kurtuluş Savaşı kararı, Atatürk`ün başkanlığında toplanan Erzurum Kongresi`nde alınmıştır.
2-) Konum, Coğrafi Yapı, Komşu İller, Nüfus
Doğu Anadolu Bölgesinde bulunan Erzurum, kuzeyinde Rize, Artvin ve Bayburt, güneyinde Bingöl ve Muş, batısında Erzincan, doğusunda Ağrı, Kars ve Ardahan illeri ile komşudur. Toplamda 9 ille komşu olan Erzurum, Konya ile birlikte Türkiye'de en fazla komşuya sahip olan ildir. Erzurum ilinin bir bölümü Karadeniz Bölgesinde, diğer bir bölümü ise Doğu Anadolu Bölgesi'nde yer almaktadır. Türkiye’nin en geniş yüzölçümüne sahip dördüncü ili olan Erzurum, genel olarak yüksek ve plato özelliği göstermektedir. Yerleşme alanı yer yer 2000 metreye kadar yükselen bir ova üzerinde bulunur. Güneyinde Palandöken, kuzeyinde Kargapazarı dağları ile çevrilidir. Erzurum’un en önemli gölü Tortum Çayı üzerinde oluşmuş, aynı zamanda Türkiye'nin en büyük heyelan-set gölü olan Tortum Gölü'dür. Erzurum yüzölçümünün; %64'ü dağlık, % 20'si plato ve %12'si yaylalardan oluşmaktadır.
Erzurum İzmir’e 1454 km, İstanbul’a 1228 km ve Ankara’ya 875 km mesafede yer almaktadır. Büyükşehir statüsünde bulunan Erzurum’un TUİK verilerine göre 2019 yılı sonu itibariyle merkez ilçelerin toplam nüfusu 422.832 ve il genel nüfusu 762.062 olarak tespit edilmiştir. Türkiye'nin toprak bakımından dördüncü büyük ili olan Erzurum’un Aziziye, Palandöken ve Yakutiye merkez ilçe olmak üzere, Aşkale, Çat, Hınıs, Horasan, İspir, Karaçoban, Karayazı, Köprüköy, Narman, Olur, Oltu, Pasinler, Pazaryolu, Şenkaya, Tekman, Tortum ve Uzundere olmak üzere 20 İlçesi ve 1186 köyü bulunmaktadır.
3-) İklim ve Bitki Örtüsü
Türkiye’nin en yüksek şehirlerinden biri olmasından dolayı Erzurum’da Türkiye’nin en nadir iklimlerinden olan sert karasal iklim görülmektedir. Baharları yağışlı, yazları sıcak ve kurak geçer, kışları soğuk ve karlıdır. İl topraklarının kuzey kesimlerinde, yüksekliği yaklaşık 1000 ila 1500 metrelere inen vadi içleriyle çukur sahalarda iklim, büyük ölçüde sertliğini yitirir. Sıcaklık farkından dolayı fiziksel (mekanik) çözülme fazladır. Erzurum’un en yağışlı mevsimi ilkbahar sonu yaz başıdır. Bu yağışların çoğu konveksiyonel veya kırk ikindi yağışları şeklinde görülür. En kurak mevsimi ise kıştır. Senenin yaklaşık 150 günü kar görülür. Yağış rejimi düzensizdir.
Erzurum’a egemen olan doğal bitki örtüsü, bozkırdır. Bitki örtüsü olarak genellikle dağ çayırları bulunmakla birlikte yer yer iğne yapraklı ormanlarda bulunmaktadır. Erzurum’da yaz yağışlarından dolayı bitki örtüsü olarak Alpin Çayırları ve yüksek kesimlerinde Tayga Ormanları görülür. Orman örtüsü, pek yaygın değildir. Başlıca orman örtüsü alanları, Oltu, Olur ve Şenkaya ilçelerindeki sarıçam ve meşe ormanlarıyla Erzincan-Aşkale sınırlarında rastlanan meşe ormanlarıdır. Orman ve fundalıklar yüz ölçümün % 9' unu, çayır ve meralar ise % 68'ini oluşturur. İl arazisinin % 60’tan biraz fazlası bozkırlarla kaplıdır. Bu doğal bitki örtüsü, yer yer keven topluluklarıyla verimsiz hale gelse de geniş alanlarda mera hayvancılığına uygun verimli çayırlıklar durumundadır.
4-) Ekonomi
Erzurum'un ekonomisini temel olarak tarım, hayvancılık, sanayi ve ticarete dayanmaktadır. Geçmiş dönemlerde ipek yolu üzerinde olan bölge, günümüzde de bölge ticaretinin merkezi konumundadır. Erzurum, Türkiye’nin ve Doğu Anadolu bölgesinin en önemli ticaret merkezlerinden biridir. Bölgede, Oltu ilçesinde çıkarılan ve yarı kıymetli maden özelliğinde olan Oltu taşı ve bu taştan yapılan özel aksesuarlar, takı ve benzeri eşyalar bölge insanı ve esnafı için geçim kaynağıdır. Daha önceleri bölgede mevcut olup, Palandöken dağı kış spor tesisleri ile sınırlı olan kış turizmi, özellikle son yıllarda önemli kazanımlar elde etmiş ve bölge geneline yeni altyapı ve tesisler olarak dağılmıştır. Bu özelliği ile Türkiye sınırlarını aşarak alanında dünyanın sayılı merkezlerinden biri haline gelmiştir. Ekonominin önemli bir kısmını ise tarım ve hayvancılık oluşturmaktadır. Faal nüfusun % 80’i tarım, hayvancılık, ormancılıkla uğraşmaktadır. Geniş çayır, mera ve yaylalar hayvancılığın gelişmesine katkı sağlamaktadır. Ayrıca kış turizmi son yıllarda Erzurum için önemli bir sektör konumuna gelmiştir. Palandöken Dağı kış turizmi açısından uluslararası bir önem arz etmektedir.
ULAŞIM
1-) Karayolu
Tarih boyunca yolların buluştuğu bir noktada bulunan Erzurum, geçmiş dönemlerde ipek yolu üzerindeyken günümüzde de bölge ticaretinin merkezi konumunda olması nedeniyle kara yoluyla ulaşım imkanları geniş olan bir şehirdir. Bu noktada Erzurum-Erzincan D -100, Erzurum Ağrı D -100, Erzurum Kars 080-01, Erzurum Bayburt 915-04, Erzurum Rize 925-03, Erzurum Artvin 950-02 ve Erzurum Bingöl 950-04 Devlet Karayolları Erzurum’da buluşmaktadır. Dolayısıyla ülkenin her yerinden Erzurum'a ulaşmak mümkündür. Bu nedenle neredeyse Türkiye’nin her tarafından şehre doğrudan otobüs seferleri düzenlenmektedir. Şehir merkezine 7 km mesafedeki Otogara özel araç veya minibüs ve belediye otobüsleriyle ulaşım sağlayabilirsiniz.
Erzurum Otogarı: Çiftlik Mah. Kuzey Çevre Yolu Bulvarı No: 31 Yakutiye/Erzurum
Telefon: (0 442) 238 30 02
2-) Demiryolu
Erzurum’a demiryolu ile ülkenin dört yanına bağlanmanız mümkündür. Bu noktada Ankara-Kars-Ankara arasında her gün işlemekte olan Doğu Ekspresi, ile keyifli bir yolculukla Erzurum’a ulaşım sağlayabilirsiniz.
Erzurum Tren Garı: Ömer Nasuhi Bilmen, İstasyon Myd., 25200 Yakutiye/Erzurum
Telefon: (0 442) 234 95 32-33
3-) Havayolu
Erzurum’da 1993 yılında hizmete açılan Erzurum Havalimanı bulunmaktadır. Havaalanından düzenli olarak İstanbul, Ankara, Adana ve İzmir’e uçak seferleri düzenlenmektedir. Şehir merkezine 16 km mesafedeki Havalimanından şehir merkezine ve şehir merkezinden havalimanına otobüs seferleri uçak iniş-kalkış saatine göre yapılmaktadır. Otobüs seferleri Erzurum Belediyesi ve HAVAŞ tarafından gerçekleştirilmektedir.
Erzurum Havalimanı: Çiftlik, Erzurum Havaalanı Yolu Yakutiye/Erzurum
Tel: (0442) 327 28 37
Şehrin Meşhur Yönleri
Kendine has kültürü ve doğasıyla adından söz ettiren Erzurum, Çifte Minareli Medresesi ve Palandöken Kayak Merkezi ile dünya çapında üne sahiptir. Bunun yanında kendine has lezzetiyle Erzurum’un marka yemekleri haline gelen Cağ Kebap ve Kadayıf Dolması çok meşhurdur. Ayrıca yörede bulunan Oltu taşından yapılma tespihler ve diğer hediyelik eşyalar meşhurdur.
Yöresel Ürünler ve Yapılabilecek Alışverişler
Erzurum’u gezip gördükten sonra dönüşte kendinize, ailenize ve sevdiklerinize hediye almak isterseniz sizi memnun edecek miktarda yöresel ürün bulacaksınız. Bu noktada Rüstem Paşa Kervansarayından (Taşhan) Oltu taşından yapılmış, başta tespih, yüzük, gerdanlık olmak üzere, onlarca çeşit hediyelik eşyalar satın alabilirsiniz.
Bunun yanında balmumu, kil, bu yöreye has ehram kumaşı ürünler, bakır ürünleri ve çeşitli halı/kilim dokumalarını alabilirsiniz.
Ayrıca gideceğiniz yer yakınsa ya da saklama şartınız müsaitse, su böreği, kadayıf dolması, pestil gibi yöresel ürünler de alabilirsiniz.
Anadolu'nun en eski yerleşim merkezlerinden olan ve geçmişten bugüne bölgeler arası ulaşımı sağladığı için doğu ile batının kilit noktası olarak adlandırılan Erzurum, sahip olduğu tarihi eserleriyle ve doğal güzellikleriyle ziyaretçilerine zamanda yolculuk yaptırmaktadır. Özellikle kayak merkezi olarak sadece Türkiye'de değil dünya çapında çok önemli bir yere sahiptir. Bu sebepten dolayı her sene yoğun olarak yerli ve yabancı turist çektiğini söylemek mümkündür. Bu nedenle Antik çağlardan beri önemli bir ticaret ve askeri merkez olmuş, modern Türkiye Cumhuriyeti'nin kurulmasına katkı sağlayan Erzurum Doğu gezilerinin vazgeçilmez duraklarından biridir. İşte Erzurum’a gitmenizi gerektiren tarihi ve doğal güzellikler:
1-) Erzurum Kalesi
Geçmişi yaklaşık 2 bin 500 yıl önce bölgeye hâkim olan Urartular'a kadar uzanan Erzurum Kalesinin mevcut ayakta kalan iç kale kısmı 415 yılında Bizans İmparatoru Theodosius tarafından yaptırılmıştır. Biri şehrin güvenliğini sağlayan muhafız askerlerin bulunduğu iç kale diğeri de halkın ikamet ettiği cadde, sokak ve mahalleleri içine alan dış kaleden oluşan Erzurum Kalesinin günümüzde dış kalenin surları büyük ölçüde yıkılmış olup yalnızca dört yöne açılan Tebriz Kapısı, Erzincan Kapısı, Gürcü Kapısı ile sonradan açılan İstanbul Kapısı ve Yeni Kapı isimleri bilinmektedir. Kale içerisinde Saltukoğulları dönemine ait Kale Mescidi ve Tepsi Minare ile Saat Kulesi, Kırklar Türbesi, Ebu İshak-ı Kâzerûnî Türbesi ve Ali Ağa Çeşmesi gibi Türk mimarisinin güzel örnekleri bulunmaktadır. Bunun yanında büyüleyici güzelliği ile harikulade bir manzaraya da ev sahipliği yapan kale, son dönemlerde Türkler tarafından Kışla olarak kullanılmıştır. Şehir merkezinde Tebriz Kapı semti ile Cumhuriyet Caddesi güzergahının kesiştiği noktada yürüme mesafesinde bulunan kaleye özel araç veya şehrin her noktasından toplu taşıma araçları ile ulaşım sağlayabilirsiniz.
2-) Çifte Minareli Medrese
Erzurum'un sembolü haline gelen bir Selçuklu eseri olan Çifte Minareli Medrese, mimarisiyle ve muhteşem yapısıyla Erzurum’a gelen gezginlerin hayran kaldığı bir yapıdır. 13'üncü yüzyılın sonlarında yaptırıldığı kabul edilen Medresenin Selçuklu Sultanı Alaaddin Keykubat'ın kızı Hundi Hatun veya İlhanlı Hanedanları'ndan Padişah Hatun tarafından yaptırılmış olduğu tahmin edilmektedir. Bu nedenle medreseye Hatuniye Medresesi de denilmektedir. Yaklaşık 35x46 metre boyutlarında olan medrese iki katlı, dört eyvanlı ve açık avlulu medreseler grubunun en önemli örneğidir. Medresenin zemin katında on dokuz, birinci katında ise on sekiz odası bulunmaktadır. Güneyde ana eyvanla birleşen, altında mumyalığı bulunan kümbet, Anadolu'da çağdaşları arasındaki en büyük türbe olma özelliğine sahiptir. Saçağı, süsleme şerit ve silmelerle bezenmiş olan ve gövdesi on iki köşeli olan kümbet dıştan külah, içten kubbe ile örtülüdür. Çifte Minareli Medrese'nin özellikle taç kapısında bulunan bezemeler, Selçuklu taş süslemesindeki derinliğin ve estetik anlayışın muhteşem örneklerini oluşturmaktadır. Bezemelerde ağırlıklı olarak bitkisel ögeler kullanılmıştır. Taç kapının batı tarafına Orta Asya Türklerinin simgesi olan çift başlı kartal, ağzı açık iki yılan ve dilimli yapraktan oluşan hayat ağacı işlenmiştir. Minarelerde turkuaz rengiyle dikkat çeken panonun içinde Arapça "Allah" yazmaktadır. Şehir merkezinde Cumhuriyet Caddesi güzergahında yürüme mesafesinde bulunan kaleye özel araç veya şehrin her noktasından toplu taşıma araçları ile ulaşım sağlayabilirsiniz.
3-) Üç Kümbetler
Anadolu’da bulunan anıt mezarların en güzel örnekleri arasında yer alan Üç Kümbetlerden en büyüğünün Emir Saltuk’a ait olduğu ve 12'inci yüzyılın sonlarında yapıldığı bilinmekle birlikte 14'üncü yüzyılda inşa edildikleri tahmin edilen diğer kümbetlerin kime ait oldukları bilinmemektedir. Emir Saltuk Kümbeti'nin güneydoğusunda bulunan ikinci kümbetin alt kısmı, kare planlı ve on iki cephelidir. Bu kümbet gri renkte bir taştan yapılmıştır. İkinci kümbete 4 metre uzaklıktaki üçüncü kümbet yöresel keyek taşından yapılmıştır. Üçüncü kümbet, on iki cepheli ve dört pencerelidir. Kuzey yönünde giriş kapısı bulunan kümbetin, iç kısmında oldukça güzel bezenmiş mihrabı yer almaktadır. Kümbetin üzerini örten konik külahın kasnağında Emir Saltuk Kümbeti'ne benzeyen süslemelere yer verilmiştir. Şehir merkezinde Cumhuriyet Caddesi güzergahında yürüme mesafesinde bulunan kaleye özel araç veya şehrin her noktasından toplu taşıma araçları ile ulaşım sağlayabilirsiniz.
4-) Yakutiye Medresesi
İlhanlı hükümdarı Sultan Olcayto döneminde Gazan Han ve Bolugan Hatun adına, Hoca Yakut Gazani tarafından 1310 yılında yaptırılmış olan Yakutiye Medresesi, Anadolu'daki kapalı avlulu medreselerin en büyüğü olma niteliğindedir. Yakutiye Medresesi plan düzeni, dengeli mimarisi ve iri motifli süslemeleri ile Erzurum'un en gösterişli yapılarından biridir. Yapının taç kapısı cepheden dışa taşmaktadır. Dört eyvanlı iç mekânda bulunan dikdörtgen avlunun orta bölümü mukarnaslı bir kubbe ile diğer kısımları ise sivri kemerli beşik tonozlarla örtülüdür. Taç kapının yan yüzlerinde, silme kemerle çevrili nişler içinde pars ve kartal motifleri dikkat çekmektedir. Ajurlu bir küreden çıkan hurma yaprakları, iki pars ve kartal figürlerinden oluşan hayat ağacı Orta Asya Türkleri'nin önemli simgelerini bir araya getirmektedir. Basık kemerli ve oymalı olan taç kapının her tarafını kaplayan bezemeler, muhteşem bir görüntü oluşturmaktadır. 1995 yılında restore edilen medrese, günümüzde Türk İslâm Eserleri ve Etnografya Müzesi olarak kullanılmaktadır. Şehir merkezinde Cumhuriyet Caddesi güzergahında yürüme mesafesinde bulunan kaleye özel araç veya şehrin her noktasından toplu taşıma araçları ile ulaşım sağlayabilirsiniz.
5-) Rüstem Paşa Kervansarayı
Erzurum’un en güzel tarihi ve ticari mekânlarından biri olan ve Taşhan olarak da bilinen Rüstem Paşa Kervansarayı, Kanuni Sultan Süleyman’ın sadrazamı Rüstem Paşa tarafından 1561 yılında yaptırılmıştır. Osmanlı kervansaray mimarisinin şaheser örneklerinden biri olan Kervansaray’ın batıya bakan beşik tonozlu giriş kapısı üzerindeki kitabede, Erzurum’un serhat şehri olması dolayısıyla, buraya "ribat" denildiği dikkat çekmektedir. Ribatlar, sınırları korumak amacıyla içerisinde 40-50 civarında akıncı birliğinin bulunduğu bir çeşit ileri karakol binalarıdır. Osmanlı Devleti sınırlarının zamanla Tiflis’e ve Hazar Denizi’ne kadar genişlemesiyle buraya konak, barınak, ahır ve alışveriş merkezi özellikleri kazandırılmıştır. Rüstem Paşa Kervansarayı, dikdörtgen bir avlu çevresinde, kesme taştan yapılmış revakların arkasına sıralanmış odalardan oluşan iki katlı bir yapıdır. Doğu ve batı yönünde sivri kemerli ve tonozlu iki kapıdan girilen avlunun çevresinde 32 oda bulunmaktadır. Kervansaray, günümüzde oltu taşı esnafının imalat ve satış yeri olarak hizmet vermektedir. Şehir merkezinde Gürcü Kapı semti ile Cumhuriyet Caddesi güzergâhında yürüme mesafesinde bulunan kaleye özel araç veya şehrin her noktasından toplu taşıma araçları ile ulaşım sağlayabilirsiniz.
6-) Erzurum Tabyaları
Erzurum’un simge turistik ve tarih yapılarından olan Erzurum Tabyaları, Erzurum gezilerinin önemli duraklarından biridir. İlk tabyaların 18'inci yüzyıldaki Osmanlı-İran savaşı sırasında yapıldığı Erzurum'da en büyük tabyalar ise 19'uncu yüzyılın başından itibaren, Ruslar'ın Doğu Anadolu'ya yaptıkları baskın ve istilalardan şehri korumak amacıyla inşa edilmiştir. Şehrin çevresinde görüş açısı yüksek tepelere inşa edilen bu stratejik yapıların sayısı 22'yi bulmaktadır. İçlerinde karargâh binaları, askeri barınaklar, eğitim sahaları, yemekhaneler, sarnıçlar, pusu odaları yer alan bu tabyalar; bazen tek, bazen de bir kaç büyük yapının birleşiminden meydana gelir. Büyüklükleri ve konumları değişen tabyaların en önemlileri şehrin hemen doğusunda bulunan Mecidiye ve Aziziye tabyalarıdır. Tabyaların tamamı taştan inşa edilirken, mimari üsluptan ziyade sağlamlık ve kullanım esasları ön plana çıkartılmıştır. Yan yana odalardan meydana gelen tabyaların, üzerleri kalın bir toprak tabakasıyla örtülmüştür. Mecidiye ve Aziziye Tabyaları "93 Harbi" olarak bilinen 1877-1878 Osmanlı Rus Savaşı'nda, Rusların ilerleyişinin durdurulmasında kritik bir işlev görmüşlerdir. Şehir merkezine 3 kilometre mesafede, Kars yolu üzerindeki askeri kışlanın kuzeyinde bulunan tabyalara özel araç veya toplu taşıma araçlarıyla ulaşım sağlayabilirsiniz.
7-) Erzurum Ulu Cami
Erzurum’un en eski ve en büyük camisi olma özelliğini taşıyan Erzurum Ulu Cami; Saltuklu Emiri Nasreddin Aslan Mehmet tarafından 1179 yılında yaptırılmıştır. Saltuklular'ın "Atabey" isminden dolayı buraya "Atabey Camisi" de denilen Caminin üst örtüsü mihrap duvarına dikey olarak inşa edilmiştir. Geniş bir orta nef ve bunun iki yanında üçer nefle birlikte toplam yedi neften oluşmaktadır. İbadet mekânındaki üst örtüyü, on altısı duvarlara bitişik olan kırk paye taşımaktadır. İçerisinde toplam 40 sütun bulunan Caminin, “Kırlangıç Kubbe" denilen, bindirme şeklinde inşa edilmiş olan kubbesi dikkat çekicidir. Caminin sağ tarafında tuğladan yuvarlak gövdeli tek şerefeli minaresi bulunmaktadır. Şehir merkezinde Tebriz Kapı semti ile Cumhuriyet Caddesi güzergâhının kesiştiği noktada yürüme mesafesinde bulunan kaleye özel araç veya şehrin her noktasından toplu taşıma araçları ile ulaşım sağlayabilirsiniz.
8-) Tortum Şelalesi
Erzurum’un önemli doğal güzelliklerinden olan ve dünyanın en büyük şelalelerinden biri olan Tortum Şelalesi doğa tutkunlarına kendini hayran bırakan eşsiz bir güzelliğe sahiptir. 1700'lü yıllarda Kemerlidağ'dan ayrılan büyük heyelan kütlesinin Tortum Çay'ının aktığı Tev Vadisini kapatmasıyla oluşmuş olan Tortum Şelalesi, 21 metre genişlik ve 48 metre yüksekliğe sahiptir Tortum Şelalesinin sularının düştüğü yerde dev bir kazan oluşturmuştur. Günümüzde su sporlarının yapılabileceği doğal bir ortam oluşmuştur. Şelalenin önünde yer alan izleme balkonu, ziyaretçilerin büyük ilgisini çekmektedir. İzleme merdivenlerinin nefes darlığı ve kalp rahatsızlıklarını önlediğine inanılmaktadır. Yılın her dönemi farklı bir güzelliğe bürünen Tortum Şelalesi, özellikle mayıs ve haziran aylarında bütün görkemiyle kendini gösterirken hazirandan sonra su miktarı azalsa da güzelliğini yine muhafaza etmektedir. Şelale ve çevresi, aynı zamanda Erzurum'un önemli mesire alanlarından biridir. Uzundere ilçesinde bulunan bu doğa harikası Şelale, Erzurum merkeze 100 km ve Uzundere ilçesine 16 km mesafede olup özel araç veya turlar ya da Şükrü Paşa Mahallesi batı semt garajından hareket eden Uzundere İlçesi toplu taşıma araçları ile ulaşım sağlayabilirsiniz.
9-) Narman Peri Bacaları
Yöre halkı tarafından renginden dolayı “Kırmızı periler diyarı” olarak da adlandırılan Narman Peri Bacaları, kırmızı renkleri ve ilginç yeryüzü şekilleriyle dikkat çekmektedir. Rüzgâr ve yağmurun kumlu toprağı aşındırması sonucu oluşan kırmızı peri bacaları bulundukları vadilerden oluşan ilginç manzaralarıyla ziyaretçileri kendilerine hayran bırakmaktadırlar. Bu tip jeolojik oluşumlar Doğu Anadolu Bölgesinde sadece bu yörede görülmektedir. Peri bacalarının yer aldığı vadi, Amerika'da Colorado kanyonuna benzerliği ile de dikkat çekmektedir. Kapadokya’daki Peri bacaları ile Narman’daki Peribacaları, oluşumları bakımından birbirinden ayrılmaktadır. Kapadokya’daki Peri bacaları volkanizma sonucu oluşmuş, Narman’da bulunanlar ise günümüzden 2,5-3 milyon yıl önce, akarsuların bir çökelme havzasına taşıdığı malzemelerin zamanla aşınması sonucunda oluşmuştur. Kırmızı Peribacalarının bu rengi almasının nedeni ise tortullardaki kırmızı renk demirin Fe2O3 şeklinde oksitlenmesidir. Narman ilçesinin güneyinde, Narman-Pasinler otoyolunun 7. kilometresinde bulunan Narman Peri Bacalarına özel araç veya turlar ya da Şükrü Paşa Mahallesi batı semt garajından hareket eden Narman İlçesi toplu taşıma araçları ile ulaşım sağlayabilirsiniz.
10-) Palandöken Kayak Merkezi
Türkiye’de kış turizminin önemli merkezlerinden biri olan Palandöken Kayak Merkezi yerli ve yabancı ziyaretçilerin gözdesi konumundadır. Erzurum'un güneyinde yer alan 3 bin 176 metre yüksekliğindeki Palandöken Kayak Merkezi, 5 ay boyunca kayak yapmaya elverişli yapısı, kar kalitesi, "toz kar" özelliği ve uzun pistleri ile dünyanın en önemli kayak merkezlerinden biridir. 2011 yılında 25. Dünya Üniversiteler Kış Oyunları'na ev sahipliği yapan Erzurum, Türkiye ve dünya kış turizminin yeni cazibe merkezlerinden biri olmuştur. Kış olimpiyatlarının dahi düzenlenmesine imkân tanıyan Palandöken'de pistler dünyanın en uzun ve en dik pistleri arasında yer almaktadır. Palandöken, New York Times Gazetesi tarafından belirlenen dünyadaki 41 kayak merkezi arasında 18'nci sırada gösterilmiştir. Palandöken Kayak Merkezi; Alp disiplini ve snowboard için son derece uygun pistler sunarken, kayak dışında yamaç paraşütü, dağcılık, snowtube, paintball gibi farklı turizm çeşitleri için de alternatif oluşturmaktadır. Palandöken Dağı’nın çevresi doğal park görünümüyle, gezi, piknik ve seyir alanı olarak dört mevsim ayrı güzellikler sunmaktadır. Havaalanına 15 kilometre ve şehir merkezine 4 kilometre mesafede bulunan Kayak Merkezine özel araç veya toplu taşıma araçlarıyla ulaşım sağlayabilirsiniz.
11-) Diğer Yerler
Erzurum’un yukarıda belirtilen tarihi ve doğal güzelliklerinin yanı sıra Erzurum'da Osmanlı Dönemi'nde yapılan ilk cami olma özelliği taşıyan Lala Paşa Camisini; Erzurum'da İslami döneme ait en eski eserlerden biri olarak kabul edilen Saat Kulesini; Erzurum'un 2,5 kilometre güneydoğusunda Palandöken Dağı'nın eteğinde bulunan ve sahabe olan Abdurrahman Gazi Hz. Türbesini; İlhanlı Hükümdarı Gazan Han'ın (1295-1304) Veziri Salduzlu Emir Çoban Noyin tarafından 1298 yılında yaptırılmış olan Çobandede Köprüsünü; Türkiye'nin bakir coğrafyalarından Ovit Dağı'nın güney yamaçlarında volkanik gölleriyle mutlaka keşfedilmesi gereken bir bölge olan İspir Yedigölleri; Uzundere İlçesi Çamlıyamaç Köyü'nde bulunan ve renkli taş bezemeleri ve kabartma figurleri ile ünlü Öşvank Kilisesini; Muratpaşa Mahallesi sınırları içerisinde bulunan Erzurum Arkeoloji Müzesini; MÖ 4. yüzyılda Urartular tarafından yaptırılmış olan ve Oltu ilçe merkezinde bulunan Oltu Kalesini; Mustafa Kemal Paşa'nın Samsun'a çıkmasından sonra kongre için gelmiş olduğu Erzurum'daki kaldığı konak olan Atatürk Evi Müzesini; 1877-1878 Osmanlı-Rus savaşı sonrasında, Ruslar tarafından 1885-1890 yılları arasında inşa edilen Oltu Rus Kilisesini; Erzurum il merkezine 40 km mesafede bulunan Pasinler Kaplıcalarını; Erzurum'un Oltu ilçesinde yer alan ve gökkuşağı gibi farklı renkleriyle insanların ilgisini çeken Gökkuşağı Tepelerini; Tortum Gölü'nün eşsiz manzarasında adeta bir kasaba görünümüne bürünen Balıklı Köyü'nü de gezilecek yerler listesine koymayı unutmayınız.
Ne Zaman Gidilir? Neler Yapılır?
Erzurum’a hâkim olan iklim koşulları ve gezilecek yerlerin niteliği dikkate alındığında Erzurum için en ideal gezi dönemi ilkbahar ve yaz aylarıdır.
1-) Şehrin Yemek Lezzetleri
Birçok medeniyete ev sahipliği yapmış olan Erzurum tarihi ve kültürüyle adından söz ettirdiği kadar yöresel yemekleriyle kendine has bir ruh taşıyan, özel bir şehirdir. Farklı kültürlere sahip şehirlerle komşu olmasından kaynaklı olarak oldukça zengin bir mutfağa sahip olan Erzurum, kırmızı et ve hamur işi ağırlıklı yemekleri ile ziyaretçilerine ziyafet çektiren bir şehirdir. Bu nedenle yolunuz Erzurum’a düştüğünde ayran aşına benzeyen ve yörede yetişen aş otundan hazırlanan bir çorba olan Aşotu Çorbasını; Erzurum'un en önemli ve marka lezzetleri arasında yer alan ve keçi ya da kuzu eti ile özel bir karışımla hazırlan Cağ Kebabını;
dut pekmezi ve nişastanın birleşimi ile oluşturulan bir tatlı olan Hasutayı; şalgam dilimleri arasına; kıyma, salça, pirinç, bulgur, tuz ve baharat karışımı eklenerek hazırlanan Şalgam Dolmasını; Erzurum kahvaltılarının vazgeçilmezi olan ve bir nevi krep olan Lalangayı; pazı, bulgur ve lor peyniri ile hazırlanan ve yörenin kültürel değerlerini sonuna kadar yansıtan Lor Dolmasını;
Erzurum’a has tel peyniri ve her hamura bir yumurta gelecek şekilde hazırlanan Erzurum usulü Su Böreğini; şehrin en önemli yöresel hamur işi olan Erzurum Ketesini;
şifalı olduğuna inanılan ve bir Erzurumluların her yıl en az bir kere yediği Çaşırı; içine ceviz veya fıstık konulup sarılan tel kadayıfın kızgın yağda kızartılması ile hazırlanan Erzurum yöresine ait marka bir tatlı olan Kadayıf Dolmasını tadına bakılacak yemekler listesine koymayı unutmayınız.
Erzurum’a gelen ziyaretçilerin konaklayabileceği çok çeşitli konaklama imkanları bulunmaktadır. Kültürel öneme sahip yapılarıyla ve doğal güzellikleriyle gelişen turizm potansiyelini karşılayacak her bütçeye uygun kaliteli otel ve pansiyonlar bulunmaktadır. Özel sektöre ait konaklama yerlerinin haricinde Erzurum ve ilçelerinde öğretmenevi ve polis evi gibi kamu kurumlarına ait konaklama yerleri de bulunmaktadır. Aşağıda kalınabilecek yerlerin listesi verilmiştir.
Erzurum Büyükşehir Merkez Öğretmenevi: Çaykara Caddesi. Yakutiye/ Erzurum
Telefon: (442) 235 45 25
Erzurum Polisevi: Muratpaşa Mah. İsmet Paşa Caddesi. No:1. Yakutiye/ Erzurum
Telefon: (442) 234 29 51
DSİ Erzurum Misafirhanesi: Selahattin Demircioğlu Cad. Merkez / Erzurum
Telefon: 0(442) 233 15 05
Erzurum Sağlık Bakanlığı Misafirhanesi Hekimevi: Hüseyin Avni Ulaş Mah. Atatürk Blv. No:198, 25070 Palandöken/Erzurum
Telefon: (0442) 342 67 71
Maliye Bakanlığı Erzurum Defterdarlığı Konuk Evi: Gez Mahallesi Hastaneler Cad. Özel İdare Loj. D Blok Yakutiye /Erzurum
Telefon: 0(442) 235 02 89
Atatürk Üniversitesi Konuk Evi-1: Atatürk Mah. Atatürk Ünv. No:38, Yakutiye/Erzurum
Telefon: (0442) 231 12 00
Atatürk Üniversitesi Konukevi 2-3: Atatürk Mah. Atatürk Ünv. No:79, Yakutiye/Erzurum
Telefon 2: (0442) 231 11 93
Telefon 3: (442) 235 13 01
Erzurum Meteoroloji Müdürlüğü Misafirhanesi: Kazımkarabekir Mah. Terminal Cad. Yakutiye/Erzurum
Telefon: 0442 233 02 85
Karayolları 12. Bölge Müdürlüğü Misafirhanesi: Yunusemre Mah. Fatih Sultan Mehmet Blv. Palandöken/Erzurum
Telefon: 0442 316 61 62
1-) Festival ve Etkinlikler
Erzurum zengin tarihini ve doğal güzelliklerini tanıtmayı ve korumayı amaçlayan yöresel ve ulusal düzeyde birçok etkinlik ve festivale de sahipliği yapmaktadır. Yapılan bu festival ve etkinliklerden katılmanızı önerdiklerimiz şunlardır:
Palandöken Outdoor Festivali
Erzurum Büyükşehir Belediyesi tarafından Palandöken Kayak Merkezi’nde düzenlenen Palandöken Outdoor Festivali, spor tutkunlarının ve yöre halkının yoğun ilgi gösterdiği bir festivaldir. Palandöken’in kış turizmi ve sporları konusundaki potansiyelini tanıtmayı amaçlayan ve her yıl Ocak ayında düzenlenen Festival kapsamında kayak yarışmaları haricinde, yapay buz tırmanışı, bisikletli kayak, buz heykeller ve daha birçok etkinlik düzenlenmektedir.
Cağ Kebap Festivali
Erzurum’un marka yemeği olan Cağ Kebabının daha geniş kitleler tarafından tanınması ve şehre olan katma değerinin artırılması için Erzurum İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Tarafından Turizm Haftası Kapsamında her yıl Nisan ayında Organize Edilen Cağ Kebap Festivali kapsamında yöresel ve ulusal ürünlerin sergileneceği stantlar kurulmakta, fotoğraf, resim ve el sanatları sergileri ve halk konserleri düzenlenmektedir.
Erzurum Balık Ekmek Şenliği
Erzurum Büyükşehir Belediyesi ve Atatürk Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi’nin ortaklaşa düzenlediği balık ekmek festivali kent meydanında gerçekleşmektedir. Her yıl Haziran ayında düzenlenen Erzurum Balık Ekmek Şenliği denizi olmayan Erzurum’da coşkuyla kutlanmaktadır. Erzurum Büyükşehir Belediyesinin Erzurumlulara balığı sevdirmek amacıyla düzenlediği balık ekmek şenliğe katılım bir hayli yüksektir.
Uluslararası Kar Film Festivali
Atatürk Üniversitesi İletişim Fakültesi’nin gelenekselleşen etkinlikleri arasında yer alan Kar Film Festivali, ülkemizde filmlerin internet üzerinden izlenerek değerlendirildiği, ulusal ve uluslararası düzeyde katılıma olanak tanıyan “ilk ve tek on-line film festivali” olma özelliğine sahiptir. Her yıl Mart ayında düzenlenen Festival kapsamında gerçekleştirilecek etkinliklerle deneysel, belgesel, kurmaca, reklam ve animasyon alanlarında yeni bakış açılarının getirilmesi, bilgi ve tecrübenin kuşaklara aktarılması, değişik kamera hareketlerinin uygulanması, çarpıcı seslendirme biçimlerinin kullanılması ve hem ulusal hem de uluslararası boyutta sinemasal yaşamdan sinema eğitimi almış yönetmen adaylarının pay alabilmeleri amaçlanmaktadır.
2-) Sosyal ve Kültürel Alanlar
Erzurum’da, tüm ihtiyaçlarınızı karşılayabileceğiniz alışveriş merkezlerinin yanı sıra yöresel ürünleri satın alabileceğiniz yöresel çarşı ve dükkanlar bulunmaktadır. Bu noktada Forum Erzurum, MNG AVM ve Palerium AVM isimli alışveriş merkezleri, Erzurum’a gittiğinizde zaman harcayacağınız ve keyifle alışveriş yapacağınız nezih mekânlardır. Bunun yanında tarihi dokusuyla Taşhan, Tebriz Kapı, Taş Mağazalar Çarşısı, Cumhuriyet Caddesi ve Bakırcılar Çarşısındaki otantik dükkân ve mağazalar da zaman geçirebileceğiniz ve yöresel hediyelik eşyalar alabileceğiniz yerlerdir.
Tarihi ve doğal güzellikleriyle adından söz ettiren Erzurum’da sosyal ve kültürel yaşam da hareketlidir. Erzurum Kültür Merkezi, İbrahim Erkal Dadaş Kültür ve Sanat Merkezi ve Nenehatun Kültür Merkezi başta olmak üzere şehirdeki kültürel mekânlarda yıl boyu birçok etkinliğe ev sahipliği yapılmaktadır. Ayrıca Erzurum Devlet Tiyatrosu ve Büyükşehir Belediyesi Şehir Tiyatrosu yıl boyunca önemli gösterilere imza atmaktadır. Kültür ve Tiyatro merkezilerine şehir içi toplu taşıma araçları ile rahatlıkla ulaşılabilir.
Erzurum Devlet Tiyatrosu: Adnan Menderes Mah, Refik Saydam Cd. No:15, 25070 Yakutiye/Erzurum
Tel: (0442) 233 40 14
Büyükşehir Belediyesi Şehir Tiyatrosu: İbrahim Erkal Dadaş Kültür ve Sanat Merkezi, Kuloğlu, Bahçe Sk. No:4, 25100 Yakutiye/Erzurum
Tel: 0442 233 33 23
3-) Üniversite
Erzurum’da 1957 yılında kurulmuş olan Atatürk Üniversitesi bulunmaktadır. Üniversite mevcut halde, 23 fakülte, 1 yüksekokul, 13 meslek yüksekokulu, 1 devlet konservatuarı, 8 enstitü, 42 araştırma ve uygulama merkeziyle yüksek öğretim hizmeti vermektedir. Atatürk Üniversitesi Merkez Yerleşkesi, şehir merkezine 5 km mesafede olup ulaşım belediye ve özel halk otobüsleriyle sağlanmaktadır.
Atatürk Üniversitesi: Üniversite Atatürk Üniversitesi Kampüsü, Yakutiye Erzurum
Tel: 0 442 231 11 11
Web: https://www.atauni.edu.tr/
Kredi Yurtlar Kurumunun bünyesinde üniversite öğrencilerine hizmet veren 13 tanesi il merkezinde 7 tanesi ilçelerde bulunan toplam 20 yurt bulunmaktadır. Devlet yurtları haricinde şehir merkezinde öğrencilere hizmet veren birçok özel yurt ve apart şeklinde öğrenci evleri de bulunmaktadır.
Aşkale Yurdu: Yeni Mah. Meyve Hoşlar Sok. No:20 Aşkale/Erzurum
Telefon : (0442) 415 20 63
Hınıs Öğrenci Yurdu: Yenikent Mah. Cumhuriyet Cad. No:79 Hınıs / Erzurum
Telefon: 0(442) 511-22-35, 0(442) 511-29-93
Horasan Öğrenci Yurdu: Recep Tayip Erdoğan Mahallesi Şehit Bahattin Uslu Caddesi No:50 Horasan/Erzurum
Telefon: 0(442) 711 25 30-33
Erzurum Kız Öğrenci Yurdu: Atatürk Üniv.Kampüsü Yakutiye/Erzurum
Telefon: 0442 236 14 11
Oğuzhan Yaşar Öğrenci Yurdu: Saltuklu Mah. Gez Köy 3. Sanayi Sok. No:11 Aziziye/Erzurum
Telefon: 0(442) 502-50-20
Aziziye Öğrenci Yurdu: Saltuklu Mahallesi Ilıca Yolu Caddesi No:5 Aziziye/Erzurum
Telefon: 0442 328 00 03
Nurettin Topçu Öğrenci Yurdu: Saltuklu Mah. Gez Köy 3.Sanayi Sokak No:13 Aziziye/Erzurum
Telefon: 0(442) 502-5020
Ömer Nasuhi Bilmen Öğrenci Yurdu: Lalapaşa Mahallesi Atatürk Evi Caddesi Camii Sokak No: 11 Yakutiye/ Erzurum
Murat Paşa Mah. Ali Ravi Cad. İller Bankası Bitişiği No:52 Yakutiye / Erzurum
Telefon: 0(442) 234-66-13, 0(442) 238-03-51
Yakutiye Öğrenci Yurdu: Murat Paşa Mah. Sabunhane Sk. No:7 Yakutiye /Erzurum
Telefon: 0442 235 80 84
Rabia Hatun Öğrenci Yurdu: Menderes Mahallesi İbrahim Hakkı Caddesi No:18 B/C Yıldızkent Palandöken/Erzurum
Telefon: 0(442) 343-03-74
Erzurum-Nenehatun Öğrenci Yurdu: Atatürk Mah. Küme Evler Sok Üniversite Kampüsü Yurtkur Lojmanları No:12 Yakutiye Erzurum
Telefon: 0(442) 236-14-02
İbrahim Hakkı Öğrenci Yurdu: Selçuklu Mah. Sultan Murat Cad. No:8/1 Aziziye/Erzurum
Telefon: 0442 631 55 63
Alvarlı Efe Öğrenci Yurdu: Küme Evler Lojman Sok. Üniversite Mah. No:10 Atatürk Üniversitesi Kampüsü Yakutiye /Erzurum
Telefon: 0(442) 236-14-02
Palandöken Yurdu: Lalapaşa Mah. 1. Terminal Cad. No/10 Yakutiye/Erzurum
Telefon: 0(442) 233-1507, 0(442) 234-6612
Abdurrahmangazi Öğrenci Yurdu: Ömer Nasuhi Bilmen Mah. Somunoğlu Cad. No: 88 / Yakutiye / Erzurum
Telefon: 0(442) 502-02-62, 0(442) 502-02-63
Kazım Karabekir Yurdu: Üniversite Mah.Çat Yolu Cad. No: 70 Yakutiye/Erzurum
Telefon: 0(442) 282-20-81
Narman Öğrenci Yurdu: Tuzla Mah. Işıklı Pehlivan Sok. No:125/1 Narman Erzurum
Telefon: 0442 741 22 64
Oltu Yurdu: Yasin Haşimoğlu Mh.Deveci Cd.NO:49 Oltu/Erzurum
Telefon: 0(442) 816-66-85
Pasinler Yurdu: Erzurum Kapı Mah. İmamhatip Sok. No:11 Pasinler/Erzurum
Telefon: 0(442) 661-2521, 0442 661 25 22, 0442 661 25 23
İspir-Vilayetler Hiz.Birliği Öğrenci Yurdu: Yukarı Mah. Hastane Cad. 24/1 İspir/Erzurum
Telefon: 0(442) 451-34-60
4-) Kütüphane
Erzurum ve ilçelerinde Kültür ve Turizm Müdürlüğü'ne bağlı olarak faaliyetlerini sürdüren halk kütüphanelerinin yanı sıra Atatürk Üniversitesi Merkez Kütüphanesi bulunmaktadır.
Erzurum İl Halk Kütüphanesi: Ömer Nasuhi Mah. Somuoğlu Cad. No:1 Yakutiye/Erzurum
Tel: 0(442) 235-1908
Kazım Karabekir Halk Kütüphanesi: Kavakkapı Semti Barbaros Hayrettin Paşa Mah. Yakutiye/Erzurum
Tel: 0(442) 242-1053
Erzurum Çocuk Kütüphanesi: Selçuklu Mah. 70. Yıl Cad. Aziziye/Erzurum
Tel: 0(442) 328-0549
Atatürk Kültür Merkezi Kütüphanesi: Atatürk Kültür Merkezi Havuzbaşı/Erzurum
Tel: 0 (442) 235-1908
Erzurumlu Emrah Edebiyat Müze Kütüphanesi: Yukarı Yoncalık Mah. Ali Ravi Cad. Yakutiye/Erzurum
Tel: 0 (442) 235-1909
Atatürk Üniversitesi Kütüphanesi: Atatürk Mah. Atatürk Üniversitesi Kampüsü, Yakutiye/Erzurum
Tel: 0 442 231 2785
Erzurum Valiliği
Dr. Refik Saydam Cad. Valilik Binası Yakutiye / Erzurum
0442 237 50 03 - 05 - 06
Erzurum Büyükşehir Belediyesi
Muratpaşa Mah. Merkezi Yönetim Cad. No:2 Erzurum
0442 344 10 00
Erzurum İl Emniyet Müdürlüğü
Abdurrahman Gazi Mah.Türbe Yolu Cad. No: 34 Palandöken/Erzurum
0442 235 12 99
Erzurum İl Jandarma Komutanlığı
Yunusemre Mahallesi Şehit Orgeneral Eşref Bitlis Caddesi No:4 (25080) Palandöken ERZU
0442 316 51 15
https://erzurum.jandarma.gov.tr/
Erzurum İl Milli Eğitim Müdürlüğü
Yeni Yönetim Caddesi Valilik Konağı Kat4 P.K. 25100 Yakutiye / Erzurum
0442 234 48 00
Erzurum İl Sağlık Müdürlüğü
Üniversite Mah. Prof. Dr. İhsan Doğramacı Bulvarı Çatyolu Cad. No: 2/24 Yakutiye / Erzurum
0442 234 39 25
https://erzurumism.saglik.gov.tr/
Erzurum Eğitim ve Araştırma Hastanesi
Atatürk Mah. Çat Yolu Caddesi No:36 Yakutiye / Erzurum
0442 432 10 00
https://erzurumbeah.saglik.gov.tr/
Mareşal Çakmak Devlet Hastanesi
Müftü Solakzade Mah. Atatürk Bulvarı Palandöken/Erzurum
0442 317 22 64
Gezilecek Yerler
